Ceza hukuku, bir toplumun en temel değerlerini koruma görevini üstlenen, bireylerin davranışlarına yönelik sınırları ve yaptırımları belirleyen kamu hukuku dalıdır. Bu hukuk disiplini, yalnızca “neyin suç sayıldığını” tanımlamakla kalmaz, aynı zamanda bu suçlara karşı uygulanacak cezaların türünü, şartlarını ve hukuki çerçevesini de düzenler. Toplum düzenini tehdit eden eylemlere karşı, devletin ceza gücüyle nasıl müdahale edeceğini sistematik ve ölçülü biçimde belirler.
Ceza hukukunun özünde, birey ile devlet arasındaki en ciddi karşılaşmalardan biri yatar: bir tarafta temel hak ve özgürlükler, diğer tarafta kamu düzeninin korunması sorumluluğu. Bu nedenle ceza hukuku, sadece teknik bir normlar bütünü değil; adalet, ölçülülük, kusur sorumluluğu, insan onuruna saygı gibi etik ve felsefi değerleri de derinlemesine içeren bir hukuk sahasıdır.
Ceza hukuku iki ana kola ayrılır: maddi ceza hukuku, suçun unsurları, ceza türleri ve şahsi sorumluluk ilkeleri gibi temel kavramları kapsarken; usul ceza hukuku, suç isnadının araştırılması, yargılanması ve cezaların infazını konu edinir. Böylece hem bireyin hakları güvence altına alınır, hem de suçluların adil biçimde cezalandırılması sağlanır.
Modern ceza hukuku, artık sadece “cezalandırma” misyonuna sahip bir sistem değil; aynı zamanda önleyici, eğitici ve toplumu yeniden inşa edici bir araç olma çabası içindedir. Bu yönüyle hukuk dünyasının en dinamik, en çok tartışmaya açık ve en insani yüzlerinden birini yansıtır.
